Cúng giao thừa còn được gọi là lễ trừ tịch, một nghi lễ rất quan trọng đối với mỗi gia đình người Việt được cử hành vào thời khắc kết thúc năm cũ và chào đón năm mới.
Theo phong tục truyền thống, bài cúng giao thừa đầy đủ,gồm bài cúng ngoài trời và bài cúng trong nhà. Quavang mời bạn đọc cùng xem chi tiết bài văn khấn cúng giao thừa để hoàn tất nghi lễ thiêng liêng chào đón năm mới này.
Lễ cúng giao thừa ngoài trời
Theo tín ngưỡng của người Việt, mỗi năm có một vị quan Hành khiển cai trị hạ giới khác nhau. Thời khắc giao thừa chính là lúc chuyểngiao công việc cai trị của các vị quan Hành khiển. Vì vậy, người dân làm mâm cỗ cúng đêm giao thừa để tiễn đưa vị thần năm cũ và chào đón vị thần mới.
Lễ vật cúng giao thừa ngoài trời gồm: ngũ quả, hương,hoa, đèn nến, trầu cau, muối gạo, trà, rượu, quần áo và mũ nón mũ thần linh, gàtrống luộc có gắn một bông hoa hồng đỏ ở mỏ, xôi, bánh chưng… nếu là phật tử có thể cúng mâm lễ chay.
Cúng giao thừa ngoài trời
Tất cả được bày lên bàn trang trọng ở trước cửa nhà.Vào đúng thời khắc giao thừa, người chủ gia đình thắp đèn, nến, rót rượu và thành kính khấn vái. Khi thắp hương, gia chủ chỉ cần cắm hương vào bát gạo và cắmthẳng, không được cắm nghiêng. Sau đó đọc bài văn khấn giao thừa ngoài trời dưới đây:
Bài khấn giao thừa ngoài trời
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
Kính lạy:
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật,chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổchúng sinh
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị tôn thần
Con kính lạy ngài cựu niên đương cai Triệu Vương HànhKhiển, Tam thập lục phương Hành Binh chi Thần, Khúc Tào Phán quan.
Con kính lạy ngài đương niên thiên quan Ngụy VươngHành Khiển, Mộc Tinh chi Thần, Tiêu Tào Phán quan.
Con kính lạy các ngài Ngũ Phương, Ngũ Hổ, Long Mạch,Táo Quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Tân sửu với năm Nhâm Dần
Chúng con là: …, sinh năm: …, hành canh: … tuổi, cư ngụtại số nhà:…, ấp/khu phố:…, xã/phường …, quận/huyện/ thành phố …, tỉnh/thành phố…
Nhân phút thiêng liêng giao thừa vừa tới, năm cũ quađi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài TháiTuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng-đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộsinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân.Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân,tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần,dâng lên trước án, cúng dàng Phật-Thánh, dâng hiến Tôn Thần, đốt nén tâm hương,dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Cựu niên đương cái Thái tuế,ngài Tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài Bản cảnh Thành hoàngchư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chínhthần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táoquân, và chư vị Thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước ánthụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên kháng thái, vạn sự tốtlành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sựhanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần.
Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầunguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư Phật cùng chư vị tôn thần chứnggiám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Lễ cúng giao thừa trong nhà
Cúng giao thừa trong nhà chính là lễ cúng tổ tiên nhằmcầu xin những điều tốt lành sẽ đến với gia đình trong năm mới.
Lễ vật cúng giao thừa trong nhà gồm: mâm ngũ quả,hương, hoa, đèn nến, bánh kẹo, mứt tết, rượu, bánh chưng, giò/chả hoặc thịt gà,xôi gấc.
Cúng giao thừa trong nhà
Sau khi cung kính bày lễ lên bàn thờ gia tiên, đốt đènnến, thắp hương, gia chủ thành kính đọc văn khấn giao thừa trong nhà dưới đây:
Bài khấn giao thừa trong nhà
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần)
Nam mô Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Nam mô Đông Phương Giáo Chủ Dược Sư Lưu Ly Quang VươngPhật
Nam mô Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúngsinh
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật,chư Phật mười phương
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, Long Mạch, TáoQuân, chư vị tôn thần
Các cụ tổ tiên nội ngoại chư vị tiên linh
Nay phút giao thừa năm cũ Tân Sửu với năm Nhâm Dần.
Chúng con là :…sinh năm: …, hành canh: …tuổi, ngụ tạisố nhà …, ấp/khu phố …, xã/phường…, quận/huyện/thành phố …, tỉnh/thành phố …
Phút giao thừa vừa điểm, nay theo vận luật, tống cựunghênh tân, giờ Tý đầu xuân, đón mừng Nguyên đán, tín chủ chúng con thành tâm,tu biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật-Thánh, dâng hiến tôn Thần, tiến cúng Tổ tiên, đốt nén tâm hương, dốc lòng báithỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đạivương, ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa, Hỷ Thần, Phúc đức chính Thần, ngài Ngũphương, Ngũ thổ, Long mạch Tài Thần, các ngài bản gia Táo phủ Thần quân và chưvị Thần linh cai quản ở trong xứ này. Cúi xin giáng lâm trước án, thụ hưởng lễvật.
Con lại kính mời các cụ tiên linh, Cao tằng Tổ khảo,Cao tằng Tổ tỷ, Bá thúc đệ huynh, Cô di tỷ muội, nội ngoại gia tộc, chư vịhương linh, cúi xin giáng phó linh sàng thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ lại kính mời các vị vong linh tiền chủ, hậu chủ,y thảo phụ mộc ở trong đất này, nhân tiết giao thừa, giáng lâm trước án, chiêmngưỡng tân xuân, thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự cát tường, bốn mùa được bình an, gia đạo hưng long, thịnh vượng.
Tâm thành cầu nguyện, lễ bạc tiến dâng, cúi xin chứng giám.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy).
Sau khi hết 3 tuần hương thì hóa vàng mã dâng cúng.
Nghi lễ cúng giao thừa
Cúng giao thừa trong nhà hay ngoài trời trước?
Các chuyên gia lưu ý, gia chủ phải thực hiện lễ cúnggiao thừa ngoài trời trước nhằm “nghênh tân, tiễn cửu” tức là đón quan hành khiểnmới, tiễn quan hành khiển cũ. Sau đó mới làm lễ cúng giao thừa trong nhà.
Nghi lễ cúng giao thừa
Nhà chung cư có cần cúng giao thừa ngoài trời?
Khi ở chung cư, do không gian chật hẹp không có diệntích dưới mặt đất nên việc cúng chỉ cần tập trung ở trong nhà mà không nhất thiếtphải cúng ngoài trời. Nếu các gia đình cần cúng ngoài trời nên xuống dưới sân củanhà chung cư chứ không phải ở trên tầng.
Việc cúng ngoài trời cần có khoảng không gian có trờivà có đất, do vậy lễ vật cần được đặt gần với mặt đất. Vì thế nếu cúng ở trênkhoảng không tầng lầu chung cư thì không gian bày lễ cách nhau quá xa nên khôngthể gọi là cúng ngoài trời được.
12 vị thần hành khiển và phán quan theo năm
Năm Tý: Chu Vương Hành Khiển, Thiên Ôn Hành Binh chiThần, Lý Tào Phán quan.
Năm Sửu: Triệu Vương Hành Khiển, Tam thập lục phươngHành Binh chi Thần, Khúc Tào Phán quan.
Năm Dần: Ngụy Vương Hành Khiển, Mộc Tinh chi Thần,Tiêu Tào Phán quan.
Năm Mão: Trịnh Vương Hành Khiển, Thạch Tinh chi Thần,Liêu Tào Phán quan.
Năm Thìn: Sở Vương Hành Khiển, Hỏa Tinh chi Thần, BiểuTào Phán quan.
Năm Tỵ: Ngô Vương Hành Khiển, Thiên Hải chi Thần, HứaTào Phán quan.
Năm Ngọ: Tấn Vương Hành Khiển, Thiên Hao chi Thần,Nhân Tào Phán quan.
Năm Mùi: Tống Vương Hành Khiển, Ngũ Đạo chi Thần, LâmTào Phán quan.
Năm Thân: Tề Vương Hành Khiển, Ngũ Miếu chi Thần, TốngTào Phán quan.
Năm Dậu: Lỗ Vương Hành Khiển, Ngũ Nhạc chi Thần, CựTào Phán quan.
Năm Tuất: Việt Vương Hành Khiển, Thiên Bá chi Thần,Thành Tào Phán quan.
Năm Hợi: Lưu Vương Hành Khiển, Ngũ Ôn chi Thần, NguyễnTào Phán quan.
Trong các bài văn khấn giao thừa, khi dâng hương ngoài trời bạn sẽ khấn danh vị của các quan Hành khiển và Phán quan ở trên. Năm nào thì khấn tương ứng với danh vị của các vị ấy.
Mỹ Hạnh
